Izazovi primjene forenzike u internoj reviziji i kontroli u javnoj upravi

Abstract

Proces interne revizije u javnoj upravi Federacije Bosne i Hercegovine (FBiH) podrazumijeva korištenje metoda i tehnika kojim se prikupljaju, analiziraju i čuvaju podaci u vidu dokaza o finansijskim i nefinansijskim transakcijama, koje su obuhvaćene obimom revizije na osnovu rezultata dobijenih procjenom svih poslovnih rizika unutar sistema internih kontrola, uključujući i rizik od prevara i koruptivnih aktivnosti. Metodologije za obavljanje interne revizije, te važeći Standardi za profesionalnu praksu interne revizije u javnom sektoru u FBiH ne ograničavaju internu reviziju da u svom radu primjenjuje metode forenzičnog računovodstva. Naprotiv, područja u javnoj upravi FBiH koja su identificirana kao sistemi internih kontrola podložni rizicima od prevara ili koruptivnih djela, zahtijevaju od internih revizora razumijevanje i fokus na potencijalne protupravne aktivnosti koje su u krivičnom zakonu definirane kao krivična djela. Metodologija rada interne revizije u javnom sektoru u FBiH koja usmjerava rad internih revizora kroz operativne faze revizijskog procesa ne razlikuje se mnogo od metodoloških koraka forenzičnog računovodstva. Naime, u slučaju visokog nivoa rizika od nepravilnosti i prevara u nekom poslovnom procesu, interna revizija za dokazivanje činjenica koristi testove usklađenosti i efikasnosti postojećih kontrola za koje procijeni da su sporne, te suštinske testove za kvantifikaciju potencijalne štete u slučaju da se neka neregularnost otkrije. Ako uzmemo u obzir da se cilj forenzičnog računovodstva svodi na otkrivanja počinjene prevare ili otklanjanja sumnji u nastanak prevare, i to na osnovu analize podataka i prikupljanja dokaza o predmetu ispitivanja ili na osnovu rekonstrukcije spornog događaja, onda možemo zaključiti da poznavanje krivično-pravnog područja i metodologije rada u okviru forenzičnog računovodstva može pružiti internim revizorima adekvatniji pristup sumnjivim transakcijama, a koje mogu biti rezultat kriminalne radnje. S druge strane, nalazi interne revizije su koncipirani na način da mogu dati istražnom tijelu, angažiranim vještacima i forenzičnim računovođama adekvatne informacije o tome u kojem smjeru treba ići određena finansijska istraga, ukoliko je njen predmet bio prethodno obuhvaćen revizijom. Međutim, propisana granica do koje interna revizija može obavljati svoja testiranja i analize u cilju prikupljanja dokaza o zakonitosti, transparentnosti i efiksnosti revidiranih kontrola je momenat kada se potencijalna prevara identifikuje, odnosno konačni stav revizora o postojanju osnova sumnje da je prevara ili drugi oblik kriminalne radnje počinjen. Tada se interna revizija na predmetu koji predstavlja potencijalno krivično djelo mora obustaviti, pri čemu je rukovodilac interne revizije dužan obavijestiti samo rukovodioca organizacije u kojem se revizija obavlja. Iz toga proizilazi najveći izazov u javnoj upravi - uspostava adekvatne saradnje između pravosudnih institucija i interne revizije u javnoj upravi kako bi oni koji provode istražne radnje razumjeli i koristili informacije iz operativnog rada interne revizije, a da se pri tome ne naruši etički princip povjerljivosti informacija u internoj reviziji.